Qardaşlıq* nereye kadar? 

Türkiye’nin ‘kardeş devlet’ diye yaklaştığı Azerbaycan, ticaretle kardeşliği ayırmış durumda. Enerji şirketi Socar Türkiye’nin gaz tedarikçiliğinin ötesinde, enerji sektörünün büyük aktörlerinden olmaya oynuyor. Karamehmet ile flört her an başlayabilir
*Azerice Kardeşlik Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in döneminde Türkiye ve Azerbaycan arasında hem siyasi hem ekonomik yakınlaşma zirve noktasına ulaşmış, “iki devlet, tek millet” söylemi benimsenmişti. Ancak  öyle gözüküyor ki uluslararası enerji oyununda rüştünü ispatlayan Azerbaycan artık ticarete kardeşliği pek karıştırmaktan yana değil. BP’nin toplantısını izlemek için Bakü’ye giden bir grup Türk gazeteciyle bir araya gelen Azeri devlet şirketi Socar’ın yatırımlar bölümü başkanı Vagif Aliyev, bu değişimi, “İki Türk İstanbul’da birbirinden alışveriş yaparken, ‘Biz kardeşiz, aynı milletiz’ demiyor ki, ‘Ben alıcıyım, sen satıcısın’ diyor. Biz gaz satıyoruz, onlar alıyor. Biz pahalı satmak istiyoruz, onlar ucuz almak istiyor” sözleriyle özetledi. Socar, Botaş ile iki yıldır gaz fiyatı ve Şahdeniz-II sahasından çıkacak gazın ne kadarının Türkiye’ye satılacağına ilişkin çetin müzakereler yürütüyordu. Bu görüşmeler, haziran ayında sonuçlandığında, hem Türkiye’nin Şahdeniz-I’den aldığı gazın fiyatı yukarıya revize edildi, hem Şahdeniz-II’den Türkiye’nin yılda 6 milyar metreküp gaz almasında anlaşıldı.

En ucuz gaz başkasına
Türkiye’nin bütün müzakereler boyunca düşük fiyattan gaz alma konusunda ısrar ettiğini anlatan Aliyev, “İran’dan, Rusya’dan ne kadara alırsın? X. Ben de X’e satmak istiyorum. ‘Yok, biz kardeşiz’. Kardeşimsen gel benim evimde misafir ol, ben senin evinde misafir olayım. Ama ben pazar fiyatından satmak istiyorum. Bizim Türkiye’ye sattığımız fiyat başka ülkelerden alınan gazın altında” dedi. Türkiye’nin hâlâ Azerbaycan’dan aldığı gazın İran ve Rusya’dan ucuz olduğunu söyleyen Socar yöneticisi, Socar olarak en ucuz gazı ise Türkiye’ye satmadıklarını söyledi. Her ne kadar isim vermek istemese de oklar, Socar’ın bu sene yılda 1 milyar metreküp gaz sattığı Rusya’ya işaret ediyor.
 
Şahdeniz-II için yarış sürüyor
Türkiye’den geçmesi öngörülen doğalgaz boru hattı projelerinin gerçekleştirilebilmesi için Azeri Socar’ın başta BP olmak üzere yabancı enerji şirketleriyle birlikte geliştirmekte olduğu Şahdeniz-II projesi kritik. Bu sahadan yılda 10 milyar metreküp doğalgazın Avrupa’ya taşınması öngörülüyor. Nabucco, Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) ve Türkiye-Yunanistan-İtalya (ITGI) hattını içeren projeler yarışıyor. Aliyev, kısa liste oluşturduklarını, en çok tercih edecekleri seçeneğin ekonomik açıdan en avantajlısı olacağını vurguladı. Aliyev, “Bizim için önemli olan Baumgarten’e vs.’ye satmak değil, değerine satmak. Taşıma fiyatı minimumda olmalı” dedi. Aliyev, Şahdeniz-II görüşmelerini 2011 Eylül ayına kadar sonuçlandırmak istediklerini de ekledi. 
Şahdeniz-II’de üretimin başlamasının 2017’ye kalmış olmasının sadece maddi sebeplerden kaynaklanmadığını belirten Aliyev, pazarın, transit anlaşmalarının ve siyasetin de süreçte rol oynadığına dikkat çekti. Aliyev, “2017 bir hedef. Bu 2018’in Ocak ayı da olabilir. Yarın alıcıyla fiyatta anlaşmamız, transit hakkı, Nabucco ya da TAP ya da ITGI üzerinden mi, yani hangi boru hattıyla taşınacağı konusunda sorun çıkarsa bu süre daha da gecikebilir” dedi. Socar, Şahdeniz-II gazının talipleriyle şu ana kadar iki tur görüşmeyi tamamlamış durumda.
 
Karamehmet’e göz kırptı
Yaz aylarında iki elektrik, bir de doğalgaz dağıtım bölgesi için yapılan ihalelerde toplam 6.1 milyar dolarlık teklif vererek enerji çevrelerini epey karıştıran Çukurova Grubu’nun sahibi Mehmet Emin Karamehmet ile Kazancı Holding’den Mehmet Kazancı’nın bu yüksek rakamın finansmanını nereden bulacağı merak ediliyordu. Hatta bahisler MMEKA şirketinin Rus Gazprom ile ortaklığa gidebileceği yönündeydi. Bugüne kadar Gazprom cephesinden bir ses çıkmadı. Ancak Socar Başkent Doğalgaz ve yakında ihalesi gerçekleşmesi beklenen İGDAŞ’ı yakın takibe almış durumda.
Aliyev, MMEKA ile henüz görüşmeye başlamadıklarını  belirtti ve şöyle dedi: “Başkent Gaz’a da bakabiliriz. İGDAŞ’a da bakabiliriz. Size açık söyleyeyim, Karamehmet’le henüz bir ilişkimiz yok. Biz üretici şirketiz. Adım adım geliyoruz. Uzun yıllar bizim ismimizi duyacaksınız.” Aliyev, Azerbaycan’da sürdürdükleri akaryakıt dağıtım faaliyetlerini Türkiye’ye de genişletmeyi düşündüklerini belirtti.
 
Petkim için getirdiği 1.2 milyar metreküp gazın yarısını sattı
Socar olarak Şahdeniz I sahasından çıkardıkları gazın bir miktarını Petkim’in ihtiyacı için kullanma kapsamında 1.2 milyar metreküp gazı Türkiye’ye getirdiklerini söyleyen Aliyev, bunun yarısını Petkim için harcadıklarını, kalan yarısını ise Türkiye’de üç alıcı kuruluşa sattıklarını söyledi.
Aliyev, haziran ayında yapılan anlaşma kapsamında getirdikleri gazı sattıkları kuruluşlardan birinin Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi olduğu bilgisini verdi.
Aliyev, “Bu kuruluşlara bizim satış fiyatımız Botaş’ınkinden yüzde 4-5 düşük oldu. Biz buradan büyük kazanç beklemiyorduk. En acil ihtiyaç Petkim’di. Ama Türkiye iç pazarında bulunmak amacımız, Socar’ın böyle bir rol oynamasını istedik” sözleriyle ileride Türkiye’de toptan doğalgaz satışında daha etkin olmak istediklerinin işaretini verdi.
 
Yıldız ‘Ruslarla ilişkinizi bozmayın’ demedi
Socar yetkilisi Aliyev, Wikileaks’in yayımladığı ve Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın Socar Başkanı’na “Ruslarla ilişkinizi mi bozmak istiyorsunuz? Nabucco’ya ihtiyacınız mı var?” dediği iddiasıyla ilgili,  “Bütün görüşmelerde vardım. Amerikalılar ise yoktu, böyle bir şey söylenmedi” dedi.
Azerbaycan’ın başkenti Bakü, petrol ve doğalgazdan sağlanan zenginlikle çehre değiştiriyor. Kente özgü abşalom taşından yapılmış eski binaların cepheleri restore ediliyor. Socar’ın genel merkezi ise yakında Dubai’deki gökdelenleri hatırlatan bir binaya taşınacak.

Socar-Turcas, Aliağa’ya 2023’e kadar 20 milyar dolar yatıracak
Aynı zamanda Petkim Yönetim Kurulu Başkanı olarak da görev yapan Aliyev, Aliağa’daki tesise ilişkin planlarını da paylaştı. Aliyev, Aliağa’da yapmayı düşündükleri yatırımlar için Singapur’un Jurong adasını etüd ettiklerini, buradaki yapılanmaya benzer bir yatırım yapmayı planladıklarını söyledi.
2023’e kadar rafineri, liman, termik santral ve petrol ürünleri terminali inşa etmek istediklerini belirten Aliyev, “2023’te yıllık cirosu 20 milyar doların üstünde olabilecek büyük tesisler planlıyoruz. Bunun için toplamda yaklaşık 20 milyar dolar yatırım gerekiyor” dedi.
Söz konusu yatırım, yıllık işleme kapasitesi 10 milyon tonu bulan bir rafineri, liman, 2 bin megawatt kurulu güce sahip termik santral, rüzgâr santrali ve petrol ürünleri terminalini kapsıyor.
Aliyev, Aliağa’ya rafineri kurma planlarını açıkladıklarında hem Türk hem yabancı birçok şirketin ortaklık teklifiyle kendilerine geldiği bilgisini de verdi.

‘Ümit doğalgaz sahasında üretim 3-4 yıl içinde başlar’
Socar, önceki hafta diğer sahalardan farklı olarak yabancı bir ortakla değil sadece kendisinin geliştirdiği Bakü’ye 70 kilometre, karaya ise 40 kilometre mesafedeki Ümit sahasında önemli rezerve rastladığını duyurmuştu. Aliyev, söz konusu sahada toplam rezervin mevcut bulgulara göre Şahdeniz I büyüklüğüne yaklaştığını, 200 milyar metreküp doğalgaz, 40-50 milyon ton civarında ise kondensat olduğunun tahmin edildiğini söyledi.
Kaynak: http://www.milliyet.com.tr/qardasliq-nereye-kadar-/ekonomi/haberdetay/03.12.2010/1321544/default.htm

03 Aralık 2010

MELİS ŞENERDEM